Tüzyev Mozaik Eğitim Kurumları olarak Rehberlik departmanımızın desteğiyle konusunda profesyonel uzmanlarca yazılmış makaleleri ve makale çevirilerini bu bölümde sizlerle paylaşmak istiyoruz. Bu bölüm sık sık güncellenmektedir, periyodik olarak ziyaret etmenizi öneririz.
Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi’ne göre üstün yetenekli çocuk, “zekâ, yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesi ve akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösterdiği uzmanlar tarafından belirlenen çocuk” olarak tanımlamaktadır (1). Üstün yetenekliliğin sadece üstün zekaya sahip olma ile sınırlı olmamasından dolayı günümüzde üstün zeka kavramı yerine üstün yetenekli kavramının kullanımı tercih edilmektedir (2).
Üstün yetenekli çocuklar zihinsel, sosyal-duygusal gelişimsel özellikleri ve gereksinimleri yönünden yaşıtlarından farklılık göstermektedir (2-4). Bu çocuklar çok erken dönemde ve düzgün cümleler ile konuşmaları ve zengin kelime dağarcığına sahip olmaları, çok hızlı öğrenmeleri ile öne çıkarlar. Ayrıca çok meraklıdırlar, karmaşık sorular sorarlar ve kolay sıkılırlar. Genellikle dikkat süreleri kısadır, ancak ilgilerini çeken konularda dikkat süreleri daha uzundur. Problem çözme, planlama, bilgileri kavrama, analiz, sentez, değerlendirme gibi zihinsel süreçlerde üstün özellikler göstermektedirler.
İlişkilerinde dürüstlük, adalet kavramlarına önem verirler ve hassas, duygusal bir yapıya sahiptirler. Mükemmelliyetçi, sorumluluk duygusu ve farkındalıkları yüksek çocuklardır (2,5). Üstün yetenekli çocukların zihinsel gelişimi, sosyal-duygusal gelişimlerinden daha ileri düzeydedir (2,5). Zihinsel, fiziksel, sosyal-duygusal gelişimlerinin eş zamanlı gelişmemesi nedeniyle farklı sosyal-duygusal ihtiyaçları olmakta ve buna bağlı pek çok sorun ortaya çıkmaktadır. Ayrıca üstün yetenekli çocuklar, ailelerinin veya öğretmenlerinin yüksek beklentilerini karşılayamadıkları takdirde, düşük akademik benlik saygısı, depresyon ve sınıf ortamına uyumsuzluk gibi sorunlar da yaşamaktadırlar (14,15).
Üstün yetenekli çocukların gelişim özelliklerindeki farlılıklardan dolayı sorun yaşamaması için bu özelliklerin farkında olunması ve uygun yaklaşım sergilenmesi son derece önemlidir (6). Uygun yaklaşım çocukların potansiyellerini etkin bir şekilde kullanmalarına ve sorunlar meydana gelmeden önce önlenmesine katkı sağlayacaktır. Bu amaçla bu derlemede, konuya ilişkin yapılan çalışmalar temel alınarak üstün yetenekli çocukların yaşadığı sosyal izolasyon, mükemmeliyetçilik, stres, depresyon, intihar gibi sosyal-duygusal sorunlara, çözüm önerilerine ve hemşirelerin çözüme katkısına değinilecektir.
Sosyal İzolasyon Üstün yetenekli çocukların arkadaşlık ilişkileri normal yaşıtlarından farklıdır. Zihinsel olarak kendi düzeylerine daha yakın çocuklar ile arkadaşlık etmeyi tercih etmektedirler (2). Diğer çocuklardan daha fazla bilgiye sahip olmak, bildiklerini sözel anlatmak ve çok soru sormak gibi özellikleri nedeniyle öğretmen ve arkadaşlarıyla olan ilişkileri olumsuz etkilenebilmektedir (2,16). Üstün yetenek ve başarıları, arkadaş gruplarından, sosyal ortamlardan dışlanmalarına, kıskanılarak yalnız bırakılmalarına neden olmaktadır. Tüm bu durumlar üstün yetenekli çocuğun toplumdan izole olmasına neden olmaktadır (4). Yapılan bir çalışmada üstün yetenekli çocukların normal düzeyde zekaya sahip çocuklara göre sosyal işlevselliklerinin daha düşük olduğu bulunmuştur.
Metnin Devamı için